Naar Leiden

204. Rijn09: Alphen-Leiden at EveryTrail

Hemelsbreed is het niet ver van Alphen naar Leiden, maar met de bochten en een extra krul in Leiden wordt de 20km ruim gehaald. In Alphen lopen we door het zuidelijke hen daarna door het noordelijke centrum. Het is dus typisch uitgegroeid Rijnstadje, waar op 9 april 2011 een berucht schietincident plaatsvond in winkelcentrum de Ridderhof.. De schutter was lid van een schietclub en schoot 13 mensen overhoop. Zeven incl de schutter overleden. We passeren aan de overkant het vogelpark Avifauna. Toen in 1949 de burgemeester zijn achtertuin voor publiek opende, was het publiek zo enthousiast dat er vogelpark van werd gemaakt, het eerste ter wereld (volgens Wiki). Toen Van de Valk het spul opkocht werd gelijk de Toekan het Valk-symbool (bizar).

Van Alphen lopen we verder langs de Rijn naar Poelgeest. Alweer zo'n oude nederzetting met kasteel. Hier was ooit het centrum van de Hoekse en Kabeljauwse twisten in 1326. Verder kwam hier Aleid van Poelgeest vandaan; zij was de maîtresse van de graaf van Holland, Albrecht van Beieren. Zij is in 1392 door Hoekse edelen vermoord, waarbij het niet alleen om politiek ging maar ook om erfgoederen. Enfin van het kasteel staat alleen nog een toren en een bord met een spannend verhaal.

We lopen via de Achthovenerdijk met veel mooie hoven naar Leiderdorp, waar we ongemerkt de ondergrondse tunnel van de HSL lijn passeren, die dwars onder het groene hart loopt. Een ding weten we zeker: de Fyra rijdt er niet. Via de brug over de Zijl. De Zijl is een afwateringskanaal naar de kagerplassen en is het product van een goede samenwerking van de waterbeheerders. Het waterschap Rijnland ontstond in de 13de eeuw vanuit een goed poldermodel. In Leiderdorp passeren we ook de enorme werken aan de A4. Hij loopt dwars door het dorp, maar wordt verlaagd.

Via de prachtige Zijlpoort komen we Leiden binnen. We passeren het boomsluitershuisje (1597) wat later poortwachtershuisje werd toen de Zijlpoort er kwam. Leiden is een prachtige stad met heel veel historie. Na het ontzet van Leiden op 3 oktober 1574 kreeg de stad een universiteit kado in 1575 van Willem van O. Niet geheel belangeloos, want er moesten theologen komen. Leiden heeft de meeste nobelwinnaars opgeleverd. 

Er is ontzettend veel meer in Leiden, zo is er de Burcht. De motte ligt midden in de stad en dateert van de 9de eeuw. Het diende als vluchtplaats voor de mensen tijdens belegeringen en hoog water. Omdat het ding altijd midden in de bewoning lag, was het als verdedigingswerk niet meer zo belangrijk, maar hij ligt daar wel, precies daar waar de Oude en Nieuwe Rijn tezamen komen. 

Leiden was vooral beroemd als lakenstad. Veel vlamingen vluchtten naar Leiden om zich daar te vestigen. De lakenhandel kwam in verval en daarmee Leiden. Het was de reden dat Leiden te arm was voor grondige renovaties en daar plukken we nu de vruchten van, omdat er nog zoveel authentieke monumenten staan.

Het is mooi lopen langs de grachten, de stadswallen, de Vliet en de Rapenburg, waar we de beroemdste tuin van Nederland vinden: De Hortus Botanicus van 1590. Het is altijd voor publiek toegankelijk geweest en is dat nog! Carolus Clusius heeft samen met Dirk Cluyt (!) als hortolanus planten als aardappel, mais, tomaat en tabak bekendheid gegeven. Later kwam daar Linnaeus nog bij.

En mocht je de hortus ingaan vergeet dan vooral niet langs de Victoria Amazonica te lopen. Met bladeren van 3m doorsnede is deze waterlelie de grootste. Ze bloeit maar 2 dagen in de nacht.

Jagen langs en door Linies

203. Rijn 08: Woerden - Alphen at EveryTrail

Een tocht met heel veel jaagpad. Het laat zien dat de Rijn door de eeuwen altijd een belangrijke verbinding is geweest tussen de verschillende steden. Het betekent dat veel tuinen van de huizen niet aan het water liggen en dus mag je er jagen, lees: lopen.

We beginnen in Woerden waar ooit het Castellum Laurium zou hebben gestaan in de Romeinse tijd. Daar is weinig van te vinden. Wel zijn er boten gevonden, en dat geeft weer aan dat de Rijn hier druk werd bevaren. Woerden werd in de Middeleeuwen belangrijk en is altijd een verdedigingsstad geweest tussen Utrecht, waar de bisschop zat en de Hollanden. Omdat het aan de oostkant lag van de Hollandse waterlinie, konden de fransen hier flink huishouden. 

We jagen voort langs de Rijn en komen langs een monumentaal graffiti monument van Michael Spegt. Het blijkt dat Michael  (33jr) in 2010 door een noodlottig ongeval om het leven is gekomen in Utrecht. Het was een fervente voetbalsupporter en zijn vrienden hebben hem op deze manier postuum geëerd. Net voor de grens met Utrecht komen we bij een plek waar vroeger de schout van Woerden woonde en recht sprak. Vanzelfsprekend kon je daar wat bij drinken. Er stond dus een herberg (Schots Varken genaamd) met rechtspraak, terwijl de schout hier ook openbare verkopingen hield. Er is niets van over. 

We komen bij Nieuwerbrug. Het dorp lag op de grens tussen Bodegraven en Woerden en bij het gereedkomen van de Nieuwe Brug mocht men er tol heffen. Het is de enige tolbrug in Nederland, want op gezette moet je 0,50EU betalen om er als auto over te mogen. Een leger aan Brugmeesters hield er een salaris en geld voor het onderhoud aan over. Kijk ook even naar de losse toren, waar ooit het kleinste museum van Nederland was, met drie man tegelijk mocht je er in. De toren is gebouwd in 1914 met het geld waarmee ze het vertrek van Napoleon wilde vieren in 1814. Het feest ging vanwege het uitbreken van WOI niet door, dus dan maar een toren gebouwd!

Bij Nieuwerbrug passeren we ook de Dubbele Wiericke. Een gegraven noord-zuid kanaal dat de oostgrens van de Hollandse Waterlinie vormt. De linie is smal en wordt aan de westzijde begrensd door de (enkele) Wiericke zo'n 1,5km verderop. Bedenk dat het in 1364 afwateringskanalen waren om de Rijn en de IJssel in elkaar te laten overstromen. Door de aanleg van de Prinsendijk kon in 1672 het gebied onder water worden gezet.

We jagen door naar Bodegraven. Het ligt weliswaar aan de beschermde kant van de linie, maar toen het water was bevroren staken de Fransen de linie over, die, toen ze werden teruggedreven alleen nog langs Bodegraven terug konden. Het dorp werd volledig verwoest. Destijds is ook het Fort Wierickerschans gebouwd ter bescherming van Bodegraven. Het mocht niet baten, want het dorp is 1870 voor een groot deel afgebrand. Bodegraven ligt in het Groene Hart van Nederland, waarbij de Rijn het grootste lint van bewoning vormt. Aan de overkant van de Rijn net voorbij Bodegraven zien we een monumentale boerderij (nu herberg), met de naam Paarden-burgh. De legende vertelt van een boer die het vertikte hulp te halen voor zijn zieke vrouw, waarna zijn paarden de trap van zijn huis opliepen....

We lopen verder langs de Rijn door het Groene Hart dus naar Alphen en steken de karakteristieke hefbrug over de Gouwe (naar Gouda) over. Ondanks de springladingen bleef de brug in WOII behouden, maar dankzij een blikseminslag is het toch nog fout gegaan met zo'n lading. Alphen werd Afval aan de Rijn genoemd toen de Coupepolder vol met stortgif bleek te zitten. Soms bieden grote golfterreinen dan een oplossing.

Nostalgie in Utrecht

202. Rijn 07: Utrecht - Woerden at EveryTrail

Aan de westkant van het spoor is Utrecht minder bekend. Hier vind je wijken zoals Lombok en Kanaleneiland. De Leidse Rijn stroomt er vertrouwd  doorheen. Het is overigens wel een puinhoop rondom het station en het Jaarbeursplein wat vernoemd is naar de Utrechtse Jaarbeurs die net na de eerste WO is gesticht om de lamgelegde handel weer te stimuleren. Het oude gebouw stond overigens vroeger aan het Vredenburg. In een hokkerige setting kon je langs de juweliers lopen. Die Jaarbeurs heeft Utrecht wel heel veel stadsbeweging en dus economisch voordeel opgebracht zo dicht bij het Centraal Station. Nu (2014) komen er jaarlijks zo'n 2,5 miljoen bezoekers langs voor vakantiebeurzen, techniek en 50plus beurs.

Via de prachtig gerestaureerde houtzaagmolen lopen we langs de Rijn naar de Jan Pieterszoon Coenstraat waar Wim Sonneveld vandaan komt en waar tegenover aan de Koningsbergerstraat, mijn oude school staat. Vijftig jaar geleden ging ik naar de brugklas van het Chr. Lyceum, wat nu het Chr. Gymnasium heet. Ondanks oneindig veel reorganisaties staat het gebouw er nog en is eigenlijk nauwelijks veranderd. Jaap en Gerdientje (de bronzen hockeybeelden) staan nog steeds voor de deur en het orgel in de aula staat er ook nog steeds.

We lopen verder langs 's Rijks Munt. Al in 936 had Utrecht muntrecht en 's Rijks Munt is de enige plek in ons land waar ze de penningen mogen slaan. Het zijn vooral ook de herdenkingsmunten die nieuw worden geslagen als een of andere stad zijn jubileum viert. Het gebouw staat er vanaf 1910, daarvoor moest je aan de Oude Gracht (bij het Neude) zijn.

We lopen langs het oude Militair Hospitaal en park Oog in Al en daarna over het Amsterdam Rijnkanaal. Tal van snelwegen lopen hier. Utrecht ligt centraal en het is druk. Als je via de Rijn loopt valt de drukte gelukkig erg mee. Vlak vooraan De Meern passeren we park en ridderhofstad De Voorn. De Rijn loopt hier recht en is ten behoeve van een goede verbinding met Leiden gekanaliseerd. Door De Meern is het eigenlijk saai lopen. Van een Romeinse Castellum is niets te zien. 

We lopen naar Harmelen, dit was ook een Ridderhofstad. Het heeft een herbouwd kasteel. Waar Harmelen (eigenlijk Kamerik) vooral beroemd om is geworden, is de tragische treinramp op 8 januari 1962. 93 doden en 52 gewonden werden er geteld bij de grootste NS treinramp ooit. In de treinen zaten in totaal zo'n 1000 reizigers die in de stoptrein naar Breukelen zaten en in de vertraagde sneltrein Utrecht Rotterdam. Heel Nederland herinnert zich de beelden van de in elkaar geschoven rijtuigen.

Vanaf Harmelen gaat de inmiddels Oude Rijn wat meer zijn oude loop volgen. Via prachtige jaagpaden lopen we naar de vestingstad Woerden waar ook een Romeins Castellum zou hebben gestaan, maar wat vooral als verdedigingsstad bij de Oude Hollandse waterlinie te boek staat.