Langs de Rand

198. Rijn03: Arnhem_Wageningen at EveryTrail

Een voor Hollandse begrippen tamelijk spectaculaire wandeling die niet alleen voert langs de hoogten van de zuidelijke Veluwezoom, maar ook door de lage waarden van de Rijn.

We beginnen in Arnhem en passeren er het Museum voor Moderne kunst. Je moet er wel voor naar boven klauteren, maar dan heb je behalve binnen, ook naar buiten een mooi zicht over de Rijn. We lopen vervolgens langs het Kema terrein, waar we helaas niet in mogen. Van Kema is tegenwoordig weinig meer over. Was het vroeger een conglomeraat van laboratoria gesponsord door de Nederlandse energiebedrijven, nu is het voornamelijke een certificatiebureau van een Noors bedrijf. De terreinen zijn enorm. Het heet nu businesspark. Er lag hier vroeger zelfs een kernreactor. Die is tegen enorme kosten (jaren 70) ontmanteld.

We dalen af naar de Rosande polder, waar we langs de fundamenten van het voormalige kasteel lopen. In de Franse tijd is het verwoest. Vanaf hier lopen we onder de spoorbrug door naar Oosterbeek. We hebben al vroeg het zicht op een van de oudste kerken van Nederland. Al in 1029 stond hier al een kerk, die met name in WOII een belangrijke rol heeft gespeeld als hospitaal. Nu nog is het een pleisterplaats voor oorlogsveteranen. Oosterbeek was vroeger een schildersdorp vanwege de mooi vergezichten. En die zijn er nog steeds.

Vanaf Oosterbeek gaan we de hoogte in langs de Veluwezoom. We klimmen naar de Westerbouwing. Van het pretparkje is alleen het restaurant nog over. Iedereen kwam en komt hier graag om van het uitzicht te genieten. Ook in WOII werd hier gevochten, want uitzicht is strategisch.

We volgen de rand en passeren Heveadorp. Het werd zo'n 100 jaar geleden gesticht om de werknemers van de rubberfabriek aan de Seelbeek in Doorwerth te huisvesten. Nu woon je er heel mooi.

We dalen af naar kasteel Doorwerth (een waterburcht). In 1260 was het er al en het heeft na een restauratie alle kwellingen van de tijd doorstaan. Het staat midden in de waard omzoomd door een dijk, die ook de tuinen beschermen. Je kunt er naar een museum en dagelijks koffiedrinken. We passeren ook de Drielse stuw. Die werd samen met de Amerongse en Hagesteinse gebouwd (1958) om de waterstand van de Rijn en Lek te beheersen. 

We lopen verder over de Fonteinallee naar de Jufferswaard. Hier kruist de A50 het landschap. Het woord Juffer komt van Juif of Jood. Zij waren het die de komklei gebruikten om potten te bakken in hun kleine gemeenschap. Je vindt er ook nog vele ovenresten terug inclusief smalspoortjes waarover de stenen moesten worden vervoerd.

We kunnen niet verder over de waarden. In Renkum wordt het rivierzicht volledig belemmerd door de papierfabriek van het Noorse Parenco (voorheen Van Gelder). Gelukkig heeft Renkum een mooie Dorpsstraat met winkels en horeca.

We beklimmen nog een keer de rand voor de Wageningse Berg. Het vormt het zuidelijkste puntje van de stuwwal die aan de westzijde wordt door begrens door de Utrechtse vallei en verderop de Grebbe. Ook hier een prachtig uitzicht.

Wageningen heeft een landbouwuniversiteit en het is daarom mooi dat we in het Belmonte Arboretum eindigen. het heeft de grootste verzameling rododendrons van de Benelux. Het is leuk lopen langs al die plantnaambordjes. 

Naar de Nederrijn

197. Rijn02: Zevenaar - Arnhem at EveryTrail

We verlaten de strangen om naar het bevaarbare gedeelte van de Rijn te komen. Het duurt echter een hele tijd voordat het zover is, want vanaf Zevenaar (het hart van de Gelderse Liemes) moeten we eerst langs de strangen naar het Pannerdens kanaal lopen. We trekken om de Jezuïeten waai. Het is een wiel die in 1753 na een  flinke storm is ontstaan en in 1799  was het helemaal gedaan met het dorp Leuven, wat vroeger ook Lofna heette. Het is één van de vele verdronken dorpen die hier door overstromingen zijn verdwenen. 

We passeren hier ook de betuwelijn, die hier via een tunnel onder het Pannerdenskanaal doorsteekt. Noodgedwongen moeten we er een stuk langslopen, maar dan komen we bij het laatste stuk van de strangen: De Loowaard. Je kunt er prachtig lopen en Huize Loowaard (een havezate) ligt er prachtig bij.  Ook hier zijn veel romeinse stenen omhoog gekomen, op basis waarvan sommigen beweren dat er een castellum zou zijn geweest.

Via het Looveer steken we over naar Huissen. Het is een oeroud dorp wat later als katholieke enclave tussen al die protestantse dorpen ligt. Via de recreatieplaats het Zwanewater, lopen we naar het punt waar het Pannerdenskanaal overgaat in de bevaarbare Nederrijn. Hier is ook de nieuwe IJssel die hier is doorgegraven om Arnhem met de Hanze te kunnen verbinden. Je kunt hier prachtig door de waarden naar de Sacharov brug lopen om Arnhem te naderen. 

Via een fietspad komen we bij een soort van recreatiewaard (Bakenhof), waar de Arnhemmers kunnen fietsen en wandelen. Het is een mooie wandelstroom. We lopen nu dwars door de uiterwaarden naar de John Frostbrug. In WOII is hier enorm gevochten. Het was deze brug die het drama vormde voor de geallieerden die hem in eind 1944 niet veroverd konden krijgen op de Duitsers. We steken deze historische brug over. Je kunt naar het museum "De Slag om Arnhem", het lig aan de voet. 

Via de Rijnkade lopen we door Arnhem. Die kade blijft rommelig, zoals eigenlijk de hele stad, met als als toppunt het centraal station wat al tientallen! jaren nog steeds een puinhoop is. Met zijn vele groene parken is Arnhem aan de noordkant mooi. Het kan het tenslotte ook niet helpen dat het zo vreselijk is verwoest. Maar het blijft bijzonder dat zo'n Eusebiustoren altijd maar weer in de steigers moet. Beetje pech voor Arnhem dus.

Langs de Rijn die bij Spijk binnenkomt

196. Rijn01: Spijk - Zevenaar at EveryTrail

De tweede rivier die we gaan doen is de Nederlandse Rijn. Het is de rivier die in de oudheid de Romeinse grens (Limes) van het dito rijk vormde. Het is nog even een puzzel hoe de Rijn precies loopt, want zowel aan het begin bij Lobith als aan het eind bij Katwijk is de loop voor zo'n machtige rivier toch tamelijk onduidelijk. 

De schoolboekjes die zeggen dat de Rijn bij Lobith ons land binnenkomt, hebben niet helemaal gelijk, de Rijn komt namelijk binnen bij Spijk. Aan de overkant is weliswaar Duitsland, maar de Bovenrijn komt bij Spijk binnen. In Spijk was vroeger een spoortje, waarbij het treintje met boot en al naar de overkant ging. Het is dan ook bij het (verdwenen) Spijkse veer dat Rijnopwaarts je een speciaal vaarbewijs moet hebben anders mag je er niet op.

Vanaf Spijk splitst de Rijn zich in de Rijn en de Oude Rijn, terwijl een kilometer verderop bij Tolkamer (daar moest je destijds tol betalen) het Bijlandsch kaal begint. De Oude Waal die hier vroeger begon is nog als meander te herkennen rondom de Bijland, een plas die door de steenmakers is gegraven. 

De Oude Rijn, die wij gaan volgen stroomt noordwaarts langs de Ossenwaarden en buigt verder naar het noordwesten naar de plaatsjes Herwen en Aerdt. In de verte zien we Hoog Elten liggen. Het is hier waar de Rijn zich vroege tijden door het stuwenlandschap heeft gewrongen. Dat de Rijn een grote rivier was laat zich hier goed zien, want de dijken liggen zeker zo'n 1,5km uit elkaar. De Oude Rijn is volledig verzand na het graven van het Pannerdens kanaal in 1702. De Rijn krijgt weinig water meer aangevoerd. Nu is het een waterbuffergebied met veel natuur. 

In Herwen vinden we Huis Aerdt, een door oorlogen en branden geteisterd pand, want nu in volle glorie door toedoen van de Stichrting Vrienden van het Gelderse kasteel, staat te pronken.

In Herwen, en met name tijdens de uitgravingen van de Bijland zijn goal wat Romeinse spullen naar boven gekomen, waaronder een verdwaalde grafzerk van een soldaat. Het is daarom dat met Herwen met het romeinse Carvium verbindt. Zeker is dat niet, want resten van een castellum zijn hier nooit gevonden.

Vanaf Aerdt duiken we vanaf de dijk de strangen weer in, we passeren het oude stoomgemaal en pakken nog even een stukje noord mee om in Zevenaar te kunnen geraken.

Zevenaar is het hart van de Liemes. Een gebied dat door werd geteisterd door vele conflicten tussen de Kleef en Gelre en later Spanjaarden, Fransen, Hollanders en Pruisen. Pas in 1816 werd Zevenaar tijdens de Weense Conventie aan de Hollanden toegekend. Maar ja de oorlog deed ook weer een duit in het zakje. We lopen terloops ook nog even langs een van de oudste molens van Nederland " De Buitenmolen"  (1540).

Samengevat: prachtige wandeling, veel onverhard pad door de strangen.

Het einde van de Linge

195. Linge6: Leerdam - Gorinchem at EveryTrail

Alweer de laatste wandeling langs de Linge, maar wat voor een! Ik heb het traject Leerdam Groinchem nu voor de derde keer afgelegd, en het blijft een prachtige route, die begint in Leerdam, de glasstad, maar tegenwoordig ook een kaasstad. Toen de melkplas in Scnoonrewoerd wat groot werd, besloot de coöperatie voor kaas de gaan. Het resultaat een wat zurige kaas, die een geheel eigen karakter heeft. Leerdam is een klein stadje met zijn glasindustrie als belangrijkste peiler. Je kunt er naar het museum, naar een glasblazer kijken en naar de fabriek. Van belang is wel dat je iets koopt.

In leerdam lopen we langs het Hofje van Mevr Van Aerden, een Haagse weduwe die op hoge leeftijd haar vermogen naliet aan een groep arme vrouwen (1764). En let wel, er wonen nog steeds vrouwen in dat huis.

Van Leerdam lopen we naar Heukelum over een smalle en aan het eind onverharde dijk die eindigt bij een Kasteel (Merckenburg). Het ligt er mooi met die twee leeuwen aan de oprijlaan. Heukelum zelf is ook een oud plaatsje wat pal aan de Linge grenst. Het standbeeld van de veerman herinnert aan het voetveer wat hier was.

We lopen langs een oude steenfabriek (ja de Linge heeft hier waarden) de Koornwaart genaamd. Als je dat net gepasseerd bent gat er een door die uiterwaarden de zogenaamde orchideeënroute. Ik was een beetje bang voor natte voeten, maar de natte stukken zijn met planken overdekt en dat is het prachtig lopen. Na een kilometer of drie komen we aan de lingedijk naar het westen. Hier is de Linge aanzienlijk. Je loopt langs oude boerderijen uit de 17de eeuw (Vogelswerf) en komen aan in Spijk. Het was vroeger Zuid Holland, maar omdat het ten zuiden van de Linge ligt is het nu Gelderland (Linge is hier de provinciegrens). Het is ook bij Spijk dat het Merwedekanaal zich bij de Linge voegt (Arkel). 

We lopen vanaf Spijk zuidwaarts en dus is het hier waterliniegebied. We passeren voor de laatste maal de A15 en de Betuwelijn om via de Arkelse dijk in Gorinchem te geraken. We moeten benedendijks blijven (het uitzicht boven is industrie) en komen via de prestigieuze begraafplaats in de vesting Gorinchem. Het was natuurlijk een vestingstad met al dat water, waar dan ook flink gevochten is. Voor de protestanten werd het meestal verzwegen, maar het waren de geuzen die in 1572 op 9juli 19 monniken gevangen namen en in Den Briel ophingen. Nu is Gorinchem een prachtige stad, waar de Linge als een stadsgracht via de Lingehaven in de Merwede stroomt. Via de oude stadswallen kun je naar het station lopen. Een mooi slot.